Een kruisweg van Nanko van Dijk
De schilder Nanko van Dijk uit Drachten is met ingang van de veertig dagen tijd prominent aanwezig in onze kerkruimte. Met acht rijzige panelen, die acht momenten van de weg van lijden naar dood en opstanding van Jezus verbeelden. Ype Viersen en ik waren op bezoek bij Nanko en Wiebe op woensdag 5 april en kregen na een uitgebreide kennismaking de acht panelen die de schilder maakte in 1985 één voor één te zien.
Zij spraken ons direct aan. Het leek wel of ze de 35 jaar die ze scheiden van onze tijd van ontstaan met gemak overbruggen. Bij aandachtig kijken gaan ze aanspreken en roepen zowel beelden van lijden en dood, maar ook van licht en opstanding te voorschijn. Voor dat je het weet begint er een gesprek tussen de tijd van Jezus, de tijd dat de panelen ontstonden in 1985 en onze tijd.
Voor dit stukje lichten we drie van de panelen eruit, de verzoeking, de kruisiging, en wat later de opstanding. Door even bij deze drie stil te staan kunnen we toelichten hoe de schilder werkt, met welke materialen en wat hij met deze manshoge doeken teweeg wil brengen.
Verzoeking
In het dreigende duister van de nacht ervaart de hoofdpersoon de scheiding van zijn vrienden. Er heerst verwarring en doodsangst. Dit is het begin van een langzaam maar doorgaand lijden. De gestalte van Jezus is gewoon mens hier, zonder goddelijke verhevenheid. Hij komt naar voren als een vriend, als mens onder de mensen. Hij komt deze wereld nabij, heel direct en daarin allen die de duistere nacht nu ervaren.
Kruisiging
In deze voorstelling treft ons dat alle herkenbare en bekende beelden zijn weggelaten. Het gebeuren van de kruisiging wordt eerder gesuggereerd dan realistisch weergegeven. En dat maakt deze voorstelling juist zo intrigerend. Je ziet geen duidelijke mensengestalten en toch zijn er flarden van gestalten zichtbaar en wordt een wereld opgeroepen.
Opstanding
De terugkeer tot het leven is in de ogen van Nanko van Dijk een explosie van kracht. De handen van Jezus zijn zegenend opgeheven, Het is Immanuel- God in ons midden in levende lijve.
Van Dijk vertelt in zijn acht panelen een bijzonder verhaal door de vele zwart wit tinten en door het suggereren van herkenbare situaties. Daardoor wordt onze verbeelding geprikkeld en worden wij de beelden in getrokken. Allerlei associaties gaan door ons hoofd. En als je samen met iemand kijkt ontstaat er voordat je het weet een gesprek. Een gesprek over het schilderij, maar via het schilderij een gesprek over onze tijd, over onze wereld waarin tallozen dag in dag uit lijden en op verlichting van hun lijden bidden.
Het kost soms moeite om niet onverschillig te worden voor lijden. Kunstenaars als Nanko van Dijk helpen ons niet weg te kijken, de wereld zoals die is onder ogen te zien. En ook, voor zover het in ons vermogen ligt de kracht van de opstanding in ons hart en in ons leven te laten doorwerken. Voor ons persoonlijk, maar ook voor ons als gemeenschappen wereldwijd.
Het vraagt wel veel veerkracht om niet cynisch te worden, niet uitgeput te raken en ons steeds weer opnieuw te laten voeden door woorden en beelden van Pasen.
Bas van den Berg, 17 februari 2020
