Al ruim dertig jaar is er een vriendschapsband tussen de Protestantse Gemeente Utrecht en de Presbyteriaanse kerk La Nativity in Accra, Ghana. Wederzijdse bezoeken, persoonlijke vriendschappen en gesprekken. Er blijkt een hoop te leren van elkaar. Dominee David Kpobi vertelt hoe de vriendschapsband is ontstaan.
Ook al heeft hij de leeftijd van de sterken bereikt, dominee David Kpobi werkt nog dagelijks op het Trinity Theological Seminary in de Ghanese hoofdstad Accra. Dat is een groene oase met bloeiende mangobomen, een verademing na de hectiek van Accra-stad. Kpobi is de initiator van de vrienschapsband met Utrecht. Hij begon hiermee nadat hij in de jaren tachtig en negentig vijf jaar in Nederland gewerkt had.
Internationale contacten
Begin jaren tachtig is David Kpobi leraar en kapelaan op de Achimota Secondary School, waar hij godsdienst en Engels geeft. Een paar jaar later wordt hij verbonden aan de Presbyterian Bethel Church, dertien kilometer van het seminarie. Er zijn in Ghana dan nog verschillende Nederlandse zendingspredikanten werkzaam, een overblijfsel van de zending in Ghana die al begon in het begin van de zeventiende eeuw. In de twintigste eeuw is Ghana een land geworden met een overwegend christelijke bevolking, met kerken met urenlange dynamische diensten op zondag, ontmoetingen door de week, en christenen die volop omzien naar elkaar. David Kpobi leidt de groeiende Bethelkerk, na enkele jaren wordt het seminarie zijn vaste standplaats. Vanuit het seminarie heeft hij internationale contacten, onder andere met de Raad voor de Zending van de Nederlandse Hervormde Kerk in Oegstgeest.
Zendeling in Nederland
David Kpobi krijgt een bijzondere vraag van de Ghanese Presbyteriaanse kerk en de Raad voor de Zending: wil hij de eerste Afrikaanse zendeling in Nederland worden? In het geseculariseerde Nederland lijken christenen zich – soms minder, soms meer – terug te trekken in de eigen groep en in zichzelf. Kortom, een krimpende kerk. Kpobi wil de stap graag zetten met zijn gezin, wel onder de voorwaarde dat hij in Nederland ook kan studeren. Na een startverblijf in Oegstgeest wordt hij in 1987 als predikant verbonden aan de Mattheüskerk in Oog in Al en de Vredeskerk in Lombok. Ook start hij een promotieonderzoek onder prof. Jongeneel.
Moeilijke start
De beginperiode in Nederland is voor het gezin niet gemakkelijk. Veel Utrechters kennen geen mensen van Afrikaanse afkomst en in de ontmoetingen komen vooral de verschillen naar voren: de taal, de kleur, het eten – zó veel is anders. Na de kerkdienst gaan mensen, in tegenstelling tot Ghana, vrij snel terug naar huis. Ze lijken elkaar nauwelijks te ontmoeten. Hoe ga je daar als nieuwkomer mee om? En hoe kan je als predikant van betekenis zijn?
Eerst is het nodig om de taal te leren. Voor zijn twee jonge dochters gaat dat snel op de Nederlandse school, maar ook David Kpobi en zijn vrouw leren vlot Nederlands. De lezingen die hij door het hele land geeft, doet hij na een half jaar al vooral in het Nederlands. Maar, hij zucht er bijna nog van, de taal is niet voldoende om de gevoelde afstand te overbruggen.
Vrienden
Wat wél helpt , David Kpobi vertelt het met een lach, zijn de fantastische vrienden die hij krijgt. Door hen leert hij het evangelie en de kerk op een Nederlandse manier te benaderen. Deze manier wijkt op bepaalde punten behoorlijk af van wat hij uit Ghana gewend is. Om ook Nederlandse christenen mee te geven hoe het in Ghana gaat, brengt Kpobi in preken en lezingen bewust zoveel mogelijk Ghanese elementen in. Hij is ervan overtuigd: cultuur heeft invloed op het Evangelie. In de meer individualistische Nederlandse cultuur zie je dat het Evangelie anders wordt ervaren dan in de meer op de gemeenschap gerichte Ghanese cultuur.
Onderzoek naar Capitein
David Kpobi is in Nederland niet alleen predikant, maar ook onderzoeker. Hij bestudeert het leven, de theologie en de evangeliebediening van Jacobus E.J. Capitein (1717-1747). Deze predikant kwam, net als Kpobi , vanuit Ghana naar Nederland.
Er is echter een levensgroot verschil, geeft Kpobi aan: Capitein kwam naar Nederland als tot slaaf gemaakte, bovendien als kind. Capitein werd in Nederland opgeleid als predikant en ging terug naar Ghana om daar het Evangelie te verkondigen. Een ongelooflijk moeilijke opdracht, die nauwelijks of niet volbracht kon worden. In zijn proefschrift Mission in chains beschrijft Kpobi dit diepgaand.
Secularisatie in Nederland
David Kpobi verdiept zich als onderzoeker ook in de Nederlandse kerk in de geseculariseerde samenleving. Regelmatig zeggen Nederlanders dat het westen zich bevindt in een volgende fase van geloven en kerk-zijn bevindt en dat de fase waarin Ghana zich bevindt, voor Nederland een gepasseerd station is. Indirect lijken ze daarmee te zeggen dat Nederlanders weinig tot niets kunnen leren van het Ghanese christendom.
Kpobi ziet dit anders. In een geseculariseerde samenleving als de Nederlandse zal een nieuwe manier van kerk-zijn moeten ontstaan. Met een geloof dat niet pasklaar en duidelijk voor het oprapen ligt, maar waar je naar moet zoeken. Belangrijk hierbij is de vraag: hoe praktiseren mensen hun geloof? De onderlinge relaties die in het Ghanese geloof zo belangrijk zijn, kunnen essentieel zijn voor de nieuwe manier van kerk-zijn in de geseculariseerde samenleving. Vanuit die optiek is de fase waarin Ghana zich bevindt, zéker geen gepasseerd station.
Verrijking
David Kpobi én de mensen met wie hij vriendschappen aanging, hebben ervaren welke zegeningen het biedt als je samen het Evangelie benadert. Ze kregen meer begrip voor elkaar, voegden voor de ander iets belangrijks toe. Toen Kpobi en zijn gezin in 1992 teruggingen naar Ghana, had de ontmoeting met christenen in een andere cultuur hen iets gebracht: een verrijking van het geloof, voor henzelf én voor de Nederlandse christenen.
Met die ervaring op zak, besloot hij de contacten met Nederland warm te houden. De kerk in Utrecht-West werd verbonden met de kerk La Nativity in Accra en zo ontstond de vriendschapsband, die nu al dertig jaar oud is. Soms lijken er onoverkomelijke verschillen te zijn, maar daarop is de reactie van Kpobi: “Hoe zou Jezus omgaan met de verschillen?” Hij zou tolerant zijn, daarvan is Kpobi overtuigd. Vriendschap stopt niet bij tegenslagen, zo nodig vecht je om er doorheen te komen. En als je elkaar even uit het oog verliest, zoek je elkaar weer op.
Komende zomer zoekt een groep mensen uit Utrecht de gemeente in Ghana opnieuw op. Wil je mee? Mail naar ghanacomite@gmail.com.
