Geloof is volgens de gangbare definitie ‘vertrouwen zonder bewijs’. Liselotte van Eck, masterstudent Linguïstiek, weet niet zeker of ze gelooft. Het valt haar wel op, dat taal is doorspekt van gelovige woorden. Voor PUP speurt ze naar de sporen van geloof in onze taal.
Gelovig woord: Medemens
Door Liselotte van Eck
Op menig winkelraam hangt nu een affiche geplakt met een tekst als ‘Heb respect voor de ander’ of ‘Wees sociaal, houd 1,5 meter afstand’. Mijn favoriete variant is ‘Denk aan je medemens’. Je kent ze wel, die andere wezens die ook mens zijn.
me·de·mens (de; m,v; meervoud: medemensen)
De betekenis is vrij rechtdoorzee: simpelweg ieder ander mens, volgens van Dale. Het klinkt poëtisch en minder koeltjes dan ‘De ander’, waar een zekere afstand in besloten ligt. Tegelijkertijd komt het statig op me over, een beetje belerend zelfs, alsof je wordt toegesproken met: je bent niet de enige hè, mensje. Die interpretatie komt wellicht voort uit het stoffige imago van het woord. Ik ken geen leeftijdsgenoot die het actief gebruikt.
Een synoniem voor medemens is naasten. Dit woord ken ik uit religieuze teksten, met name in de vorm naastenliefde, wat komt van het Duitse Nächstenliebe. Het zorgen voor je naasten, ongeacht je specifieke relatie tot hen, is één van de basisprincipes van elke religie. De oproep tot naastenliefde of medemenselijkheid komt dan ook vaak uit filantropische, spirituele en religieuze hoeken. Hartstikke gelovig begrip dus, waar tegenwoordig ook dankbaar gebruikt van wordt gemaakt in de coronamaatregel posters.
Medemens leent zich ook uitstekend voor een dergelijke boodschap. Het sleutelwoord is mede, wat ‘ook’ of ‘samen’ kan betekenen. ‘Andere mensen’ refereert naar mensen die niet jijzelf zijn, terwijl medemensen anderen zijn die óók, net als jijzelf, mens zijn. De nadruk ligt bij medemens dus juist op een verbindende factor, namelijk onze gedeelde natuur.
Mens of medemens
Geen mens is niet je medemens, dus alle mensen zijn elkaars medemensen. In die zin is mede een overbodige toevoeging en zou mens prima op zichzelf kunnen staan. Klinkt ook meteen een stuk minder zoetsappig. Toch kom ik terug op mijn primaire reactie en heb ik besloten dat ik medemens, weliswaar op een clichématige manier, een mooi woord vind. Het herinnert je er even aan dat je niet alleen bent op de wereld, en dat is volgens mij geen overbodige boodschap.
