Benodigdheden: mobiele telefoon met google Maps.
Afstand: 8 à 9 km Duur: circa 2,5 à 3 uur (wandelen) en 1 à 1,5 uur (fietsen) Aantal stappen: circa 12.000
Tekst en foto’s: Aart van Bruggen
In de afgelopen periode hebben veel mensen het wandelen ontdekt en daardoor ook hun eigen land en omgeving. Apps van ‘’Ommetje’’, Klompenpaden en de Stappenteller worden massaal gedownload. De wandeluitrustingen vliegen de winkel uit. Al stappen tellend kom je veel moois tegen. In bossen en landerijen, maar zeker ook in de stad. In de parken, langs de singels of zomaar in de berm. Tussen al dat groen zijn fraaie kunstwerken te vinden. PUP heeft in Utrecht een route uitgezet tussen een aantal kunstwerken in de openbare ruimte. Schoenen aan, rugzak om en stappen maar! Voor degenen die de route wat aan de lange kant vinden: uiteraard is deze ook prima met de fiets af te leggen.
Trijn van Leemput
Locatie: Bakkerbrug, ter hoogte van Oudegracht 17
Foto: gemeente Utrecht (Facebook)
Kunstwerk: Trijn van Leemput, brons
Kunstenaar: Pieter d’Hont (1917-1997)
(zie voor het beeld van Trijn door Amiran Djanashvili hierna)
Tijdens de aanleg van de parkeergarage onder het Vredenburgplein in 2014 kwamen de restanten van kasteel Vredenburg weer even aan de oppervlakte. Op 2 mei 1577 trok een groep vrouwen gewapend met houwelen naar dit symbool van de Spaanse overheersing. Trijn van Leemput (1530-1607) zou als eerste met haar houweel het kasteel te lijf zijn gegaan. Meer dan vierenhalve eeuw later is zij nog altijd de belichaming van Utrechtse verzet tegen de Spanjaarden. Niet verwonderlijk dus dat de stad Trijn eert met twee standbeelden: één aan de Oudegracht op de Zandbrug (sinds 1995; tot die tijd vanaf 1955 op de Bakkerbrug) en één aan de Katherijn van Leemputdreef in Overvecht (sinds 2017). Het oudere beeld is van Pieter d’Hont (1917-1997) en het jongere van Amiran Djanashvili (1962-). In beide versies heeft Trijn een houweel in de ene en een baksteen in de andere hand, klaar om toe te slaan. Trijn werd als een echte volksheldin begraven in de Domkerk. Die kerk was sinds het verbieden van het in het openbaar uitoefenen van de katholieke godsdienst in 1580 in handen van de calvinisten.
Alyt Ponciaens,
Locatie: Sint Jacobsstraat, naast de Jacobikerk
Kunstwerk: Kluizenares Alyt Ponciaens, brons
Kunstenaar: Dick J.J. Aerts (1956 – ) en Amiran Djanashvili (1962-)
Kluizenares Alyt Ponciaens woonde tussen ongeveer 1460 en 1490 in een kluis (cel) in de Jacobikerk. Via een raam kon Alyt communiceren met de buitenwereld. Na haar dood werd in de Jacobikerk de Andreaskapel gebouwd. Ter hoogte van de kapel staat op het Jacobskerkhof een beeld ter herinnering aan Alyt. Aan de ene kant van een muur is de kluizenares geknield met de blik naar boven gericht. Aan de andere kant staat een jongetje op een bank met zijn armen gespreid, reikend naar het raam boven hem. Aan de kant van Alyt hangt een nest met zwaluwen. In tegenstelling tot Alyt kunnen zij in en uit de cel vliegen. De Stichting 750 jaar Domkerk bood het beeld in 2012 aan de stad Utrecht aan. In 2020 heef een aantal mensen op zoek naar focus en rust zich voor een aantal uren teruggetrokken in de kluizenaarsruimte in de Jacobikerk.
Bartholomeus,
Locatie: Catharijnesingel, bij de Bartholomeïbrug
Kunstwerk: Bartholomeus (1952), franse kalksteen
Kunstenaar: René van Seumeren
De in Utrecht geboren kunstenaar René van Seumeren mocht zelf het onderwerp bepalen voor een kunstwerk bij de Bartholomeïbrug. Hij koos voor Bartholomeus, één van de twaalf apostelen. Omdat het kunstwerk aan het water zou worden geplaatst beeldde Van Seumeren Bartholomeus uit als visser, staand op de boeg van een schip. Sinds de plaatsing in 1952 ziet Bartholomeus de schepen passeren. Schepen die na het herstel van de singelstructuur gelukkig weer helemaal rond Utrecht kunnen varen.
De wonderbare visvangst
Locatie: Tamboersdijk/Breitnerlaan in Oost, Krommerijnpark
Kunstwerk: De Wonderbare visvangst (1964), brons
Kunstwerk: Frans Gast (1927-1986).
Vanaf een afstand lijkt het een abstract kunstwerk. Wie het bronzen object van kunstenaar Frans Gast nadert ontdekt echter menselijke figuren. Voorovergebogen mensen die iets zwaars omhoog proberen te hijsen. Het zijn discipelen die zijn gaan vissen. Na een hele nacht niets te hebben gevangen raadt
een man aan de oever hen aan de netten aan de andere kant van hun boot uit te werpen. Ze vangen vervolgens zoveel vissen dat ze hun netten vanwege het gewicht naar de kant moeten slepen. Hoewel niemand het durft te vragen weten de discipelen dat het Jezus was die aan hen verscheen (Johannes 21: 1-24).
Jan van Scorel
Locatie: Hobbemaplein in Oost
Kunstwerk: Jan van Scorel (1985), brons
Kunstenaar: Herman Janzen (1923-1998)
Een buitenechtelijk kind van een geestelijke. Vernoemd naar zijn geboorteplaats Schoorl in plaats van naar zijn vader, Andries Ouckeyn. Hoewel zijn start in het leven niet ideaal was is het met Jan van Scorel helemaal goed gekomen. Hij bekleedde belangrijke posities in de kerk, werd een succesvol kunstenaar met belangrijke opdrachtgevers en stond aan het hoofd van een bloeiend schildersatelier in Utrecht. Hij was zelf enige tijd in dienst bij de enige Nederlandse paus Adrianus VI. Zoals bij veel geestelijken in de zestiende eeuw het geval was leefde Van Scorel samen met zijn vrouw Agatha van Schoonhoven met wie hij zes kinderen kreeg. Beeldhouwer Herman Janzen heeft Van Scorel afgebeeld op latere leeftijd. In zijn rechterhand houdt de licht gebogen schilder een penseel; zijn linkerhand rust tegen een maalstok of schilderstok. Penseel en stok lijken samen een kruis te vormen. Een verwijzing naar het feit dat Van Scorel kannunik (geestelijke) was?
De barmhartige Samaritaan
Locatie: Zwaardemakerlaan in Noordoost
Met de gelijkenis van de Barmhartige Samaritaan in Lucas 10: 25 – 37 maakt Jezus duidelijk dat het gaat om wat je voor je naaste doet en niet wat je plaats in de samenleving is. Vooraanstaande personen als een priester en een Leviet laten een beroofde en zwaargewonde man aan de kant van de weg liggen. Het is de als tweederangs burger beschouwde Samaritaan die zich over het slachtoffer ontfermt. ‘’Belangeloze offervaardigheid’’ is een belangrijk thema in het werk van kunstenaar Piet Esser. Overal ter wereld bezorgen mensen elkaar veel leed. Toch, zo schrijft hij in 1968 ter toelichting bij het kunstwerk, is er ‘’het steeds aanwezige verlangen van de mens om “leniging van nood” te brengen’’. De Samaritaan van Esser gaat zelf zover dat hij de man op de rug neemt in plaats hem op zijn rijdier te plaatsen zoals in het Bijbelverhaal staat geschreven.
Kunstwerk: Barmhartige Samaritaan, brons
Kunstenaar: Piet Esser (1914 – 2004)
Trijn van Leemput
Locatie: Katherijn van Leemputdreef
Zie beschrijving hiervoor:
Kunstwerk: De strijdbare Katherijn, brons
Kunstenaar: Amiran Djanashvili (1962)
De goede herder Locatie: van Lieflandlaan in Noordoost
Het beeld van een herder met een dier om zijn nek dat hij bij de poten vasthoudt stamt uit de Griekse oudheid en is overgenomen door de Romeinen. De eerste christenen koppelen dit beeld aan Johannes 10, waarin Jezus zichzelf omschrijft als de goede herder. In plaats van een offerdier dat bij de Grieken en Romeinen ook een ram of kalfje kon zijn beperkte men zich in de christelijke beeldtraditie tot een lammetje of volwassen schaap. Met zijn uitvoering van De Goede Herder staat Marius van Beek in diezelfde traditie. Het beeld staat bij de St. Gerardus Majella Mavo aan de Van Lieflandlaan. Een bekend beeld van Marius van Beek (1921-2003) is het standbeeld van François Villon Achter de Dom. Van Beek was in de Tweede Wereldoorlog lid van het gewapend verzet en zat ondergedoken bij zijn leermeester, de bekende Utrechtse beeldhouwer Pieter d’Hont.
Grieks 560 v. Chr.
Romeins AD 300-350
Marius van Beek, 1965. – Bron: wikipedia
Kunstwerk en kunstenaar: De Goede Herder (1965) van
Kunstenaar: Marius van Beek (1921-2003)
Jona(s) in de Walvis, Locatie: Ridderlaan, Hoograven
Jona in de walvis (1967), brons
Kunstwerk: Jona in de walvis (1967), brons
Kunstenaar: Paul Kingma (1931 – 2013)
‘’Toen Jonas in de Walvis zat, van je één twee drie, toen dronk hij van het zilte nat, van je één, twee, drie’’. Op de maat van dit kinderliedje werden kinderen aan armen en benen heen en weer geslingerd en bij tel drie boven het water losgelaten. Een handeling waaraan we hebben het woord ‘’jonassen’’ aan hebben overgehouden. Jona was een profeet waarvan in het naar hem vernoemde boek wordt verteld dat hij drie dagen en drie nachten in de buik van een vis verbleef. Aangenomen werd dat het om een walvis moest gaan. Het beeld dat Paul Kingma oorspronkelijk maakte voor kleuterschool “Prins Willem Alexander” staat nu voor protestants-christelijke basisschool ‘’De blauwe Aventurijn’’.1 Volgens de gemeentelijke website lijkt de bronzen walvis Jona ‘uit te spuwen’. Op het Beeldenpark Croeselaan is een drieluik te vinden dat Paul Kingma ontwierp voor het Jaarbeursplein (1971).
Verder lezen:
https://www.kunstinopenbareruimte-utrecht.nl/
https://vanberkelbeelden.wordpress.com/
https://www.viajacobi.nl/viakluis
1 Aventurijn is een – vaak groene – edelsteen (kwarts); volgens degenen die kracht toekennen aan edelstenen zou aventurijn een kalmerende en beschermende werking hebben het gevoel van welzijn bevorderen.
