13 okt 2019 | Essay

Van rush naar rust

Geschreven door Harry Veenstra

Door Rijk Schipper

Wat zegt de Bijbel over rust? Is het nog wel mogelijk tot rust te komen in het digitale tijdperk? Maakt de 24/7-economie dat niet onmogelijk?

Ramshoorn
Op 29 oktober 2015 werd bij het Spoorwegmuseum in Utrecht een monument onthuld ter nagedachtenis aan de Joodse stadbewoners die vanaf het station aan de Maliebaan werden weggevoerd naar vernietigingskampen. In een gedenkmuur staan 1239 namen gegraveerd, aangevuld met geboorte- en sterfdatum en plaats van overlijden van de gedeporteerden. Een tekst uit het Bijbelboek Jesaja staat midden tussen de namen (49:16): “Zie, Ik heb je in mijn handpalmen gegrift”.
Bij het gedenkteken is het beeld van een ramshoorn opgesteld, de sjofar. Dit instrument klinkt op de dag van het Joodse nieuwjaarsfeest (eerste dag van de zevende of sabbatsmaand). Er wordt op die dag een heilige samenkomst gehouden en de arbeid ligt stil. Ook herinnert de oproep van de ramshoorn aan de komende Verzoendag, negen dagen later. Op die dag laten de Israëlieten zich verzoenen met God, waarna de toekomst weer openligt.
De profeet Jesaja krijgt de opdracht luidkeels te roepen en zijn stem te verheffen als een ramshoorn (Jesaja 58). Er moet schoon schip worden gemaakt in Israël. De mensen moeten weer rechtvaardig gaan leven. Dat heeft alles te maken met rust gunnen aan je medemens: beul je arbeiders niet af (vs. 3). Wij kunnen denken aan werkgevers die permanente bereikbaarheid van hun werknemers eisen. Maar ook kunnen we onze eigen slavendrijver zijn: hoeveel mensen laten zich niet opjagen door smartphone en tablet? Sommigen stellen zich onophoudelijk bloot aan een informatiebombardement van nos.nl, anderen zijn niet weg te slaan van de sociale media.

Drentse heide
In de roman Blindgangers (2012) van Joke Hermsen brengen zes vrienden een weekend door op de Drentse heide. Ze vieren daar het 25-jarig bestaan van hun Amsterdamse studieclub. De omstandigheden zijn winters en ze hangen vooral rond in het vakantiehuisje. De gesprekken die ze voeren, worden voortdurend onderbroken door oproepen van hun smartphones. Als ze geen bereik hebben raken ze in paniek en gaan ze naarstig op zoek naar een plaats waar ze wél toegang tot een netwerk hebben.
“Ik krijg maar geen verbinding”, constateert personage Reindert, nadat hij al zeker tien minuten met zijn mobieltje heeft gespeeld. “Ook jouw telefoon heeft hier geen bereik”, moet Bas hem melden. “Je moet naar de hoge bult in het veld aan de overkant van het huis lopen, want alleen in dat stuk rechts van die paarden kun je bellen of berichten ontvangen”. Daarop verzucht Reindert: “Moet ik echt helemaal naar dat veld lopen?”
Deze mensen zijn duidelijk de regie over hun leven kwijt: ze zijn ‘blindgangers’ geworden. Door voortdurend op zoek te gaan naar informatie en communicatie, zijn ze niet meer in staat echte gesprekken te voeren, waarvoor ze toch naar Drenthe waren gekomen. Ze zijn niet de enigen, want voor veel Nederlanders vormen telefoon en digitale uitwisselingen een bron van onrust.

Sabbat
Het wondermiddel tegen een gejaagde levenswijze is: je houden aan de zondagsrust. De profeet is hier duidelijk over in vs. 13-14: “Wanneer je je voeten rust gunt op sabbat en geen handel drijft op mijn heilige dag, wanneer je de sabbat als een dag van vreugde ziet, de dag van de Heer als een heilige dag, wanneer je hem in ere houdt door niet je gang te gaan, geen handel te drijven of zaken te bespreken, dan vind je vreugde in de Heer”. Op de sabbat/zondag gaat het om méér dan uitpuffen van een zware werkweek. De rustdag geeft energie voor de nieuwe week, als een bron met helder water. Uit Gods huis stroomt een rivier van kracht en blijdschap.
De filosoof Govert Buijs heeft een mooi boek geschreven over (te) hard werken en een andere economie (Waarom werken we zo hard? Op weg naar een economie van de vreugde). Hij wijst erop dat het neoliberale regime waaronder wij leven, aanzet tot steeds harder werken om steeds meer bezit te verwerven. Ondanks hun overvloed kennen mensen geen vreugde, want steeds ontbreekt er iets. Daarom bepleit Buijs een economie waarin arbeid zich aan grenzen houdt. Liefde moet centraal komen te staan, die niet gericht is op eigen gewin maar op de bloei van de ander. Daarmee zit hij op de lijn van Jesaja, die het afmatten van de medemens aan de kaak stelt en die oproept de vreugde van de sabbat ruim baan te geven.

Eeuwige rust
Pas op de begraafplaats is totale rust te vinden. Christenen kunnen de dood zien als een doorgang naar het eeuwige leven. Op de jongste dag staan de doden op uit hun graven, ook de Joden die zijn gedeporteerd. Zij jubelen voor altijd, tijdens een eeuwige sabbat, omdat God aan hen heeft gedacht. Dan heeft de ramshoorn voor het laatst geklonken.
Hoe zal die eeuwige sabbat eruitzien? Kerkvader Augustinus heeft daarover treffende woorden geschreven aan het eind van zijn monumentale werk De stad van God (XXII,30, vertaling Gerard Wijdeveld): “Dat zevende tijdperk echter zal onze sabbat zijn; en het einde daarvan zal geen avond zijn, maar de dag des Heren, om zo te zeggen een eeuwigdurende achtste dag, geheiligd door de verrijzenis van Christus, die de voorafbeelding is van de eeuwige rust, niet alleen van de geest, maar ook van het lichaam. Daar zullen wij rusten en zien, zullen wij zien en liefhebben, zullen wij liefhebben en lofprijzen. Dat is wat er op het einde zonder einde zal zijn. Want welk ander einde is er voor ons dan het bereiken van dat koninkrijk, dat nooit een einde vindt?”
Tot die tijd moeten wij ons inspannen om ruimte te bieden aan rust in het drukke leven, speciaal door de werkweek te onderbreken met een rustdag. Laat digitale onrust wijken voor ‘digitaal minimalisme’: gebruik smartphone en tablet niet meer dan nodig is. Zet de sociale media eens in de ijskast: er gaat niets boven de ontmoeting van mens tot mens. Als je de rust van anderen én van jezelf respecteert, stroomt zuivere vreugde je leven binnen.

Foto: Joods Monument Utrecht. Bron: Wikipedia

Gerelateerde verhalen

Meer

What if love is the masterplan?

Tijdens de Utrecht Pride op 3 juni stonden de deuren van de Jacobikerk open. Iedereen die behoefte had aan stilte, schoonheid, een toiletbezoek of een gesprek, was welkom. Dominee Wim Vermeulen had bijzondere ontmoetingen en fietste dankbaar weer naar huis. Al een...

Lees meer

Vreemdeling in mijn eigen leven

Je kiest een studie, studeert af, verhuist, wisselt van baan, gaat met pensioen of wordt zomaar op een ochtend wakker en bedenkt je hoe het ook alweer gekomen is dat je op dit punt van je leven bent beland. Wat als je je niet (meer) thuisvoelt in je eigen leven? PUP's...

Lees meer
Volg ons

Volg de PUP-nieuwsbrief

Wil je op de hoogte blijven van alle updates van PUP? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.

Volg ons