door Rijk Schipper
Heeft protesteren zin? Krijg je niet meestal nul op rekest? Kun je niet beter kiezen voor stilzwijgend verzet?
Protest heeft vaak een verbaal karakter. Er wordt een verklaring opgesteld en er worden medestanders gezocht. Ook bedienen mensen zich van beeldtaal, door bijvoorbeeld een geraamtepak aan te trekken en in een doodskist te gaan liggen. Dan gaat het om protest tegen kernenergie of tegen de uitputting van de natuurlijke hulpbronnen.
Weg met de snelweg?
Bij protest kan het gaan om kwesties waarover de meningen uiteenlopen. Moet de A27 aan de oostkant van Utrecht worden verbreed? Ja zeggen de automobilisten die dagelijks in de file staan. Nee zeggen de mensen die alweer bos in Amelisweerd verloren zien gaan. Al jaren lang is er verzet tegen dit project van Rijkswaterstaat. Hiervoor zullen 800 bomen moeten worden gekapt; bovendien zal een groenstrook van 28 hectare tussen de snelweg en de wijk Lunetten moeten verdwijnen om het werkverkeer ruimte te bieden. Begin november vond een grote demonstratie plaats in de Utrechtse binnenstad. De deelnemers liepen van het Domplein naar de Neude, voorzien van mondkapjes om de verspreiding van fijnstof te symboliseren. De meegedragen leuzen werden bij de ‘finish’ aan een lang touw opgehangen.
Inmiddels heeft het Europees Hof van Justitie zich kritisch uitgelaten over het Nederlandse stikstofbeleid. Vergunningen voor aanleg en verbreding van wegen worden te gemakkelijk verleend. Dat geeft de Kerngroep Ring Utrecht en andere opposanten hoop dat de verbreding van de A27 op losse schroeven komt te staan. Andere mogelijke oplossingen voor de verkeersproblemen rond Utrecht zullen moeten worden onderzocht.
Kerk gered
Ook kan protest ontwikkelingen betreffen waarover iedereen het wel eens is, maar die toch dreigen plaats te vinden. Het onttrekken van de Catharinakerk aan de eredienst bijvoorbeeld deed ook de mensen die dit voorstelden pijn. Wie zou willen dat het kloppend hart van katholiek Utrecht tot stilstand zou komen? Toch diende het parochiebestuur daartoe een advies in bij bisschop Eijk, kardinaal van de Nederlandse kerkprovincie. Met spoed stelde een groep parochianen een petitie op, waarin zij ervoor pleitten de kerk voor de eredienst te behouden. Dit protestschrift werd door 2300 verontruste mensen ondertekend. In januari van dit jaar werd het aan het parochiebestuur overhandigd. Hierna herriep de kardinaal het aanvankelijke besluit tot sluiting. Zo kan protest succes hebben, zelfs tegen alle verwachting in.
Protest tegen onrecht
Voor mij is het bijbelse voorbeeld bij uitstek van protest de affaire van de wijngaard van Nabot (1 Koningen 21). Koning Achab van Israël is getrouwd met de Fenicische koningsdochter Izebel, afkomstig uit Tyrus (in het huidige Libanon). Op haar aandrang stimuleert Achab het samengaan van Jahwe, de god van Israël, met Baäl, de zonne- en maangod die in de omliggende landen wordt vereerd. Zodra deze fusie ter sprake komt, worden de bijbelschrijvers witheet. Het koninklijk paar wordt door hen in de zwartste kleuren afgeschilderd.
Koning Achab bezit een paleis in Jizreël, ten noorden van Jeruzalem. Op een kwade dag laat hij zijn oog vallen op de wijngaard van zijn buurman Nabot. Zo zal het koninklijke landgoed een mooi aaneengesloten geheel vormen. Achab stelt zijn buurman een goede deal voor: in ruil voor zijn wijngaard zal hij een stuk land ontvangen dat minstens even vruchtbaar is. Of anders zal hij een uitkoopsom ontvangen die meer dan redelijk is. Toch wil Nabot niet wijken, want hij heeft het stuk land van zijn voorouders geërfd. Boos en teleurgesteld gaat Achab naar huis, waar hij zijn hart lucht bij zijn vrouw. Izebel beraamt dan een lage list. Omgekochte ‘getuigen’ zullen valse beschuldigingen tegen Nabot inbrengen, waarna hij ter dood kan worden veroordeeld. Aldus geschiedt, en Achab neemt de wijngaard in bezit.
Hiertegen tekent de profeet Elia protest aan. Al eerder had hij zich onderscheiden door moedig en koppig verzet tegen de Baälsdienst. Met gevaar voor eigen leven, want Achab en Izebel hadden al veel priesters die trouw waren aan Jahwe laten ombrengen. Op de berg Karmel weet hij de meelopers in hun hemd te zetten. Alleen voor hem laat God vuur uit de hemel laat neerdalen om zijn offer in brand te zetten. Het leven van Elia is prachtig op muziek gezet door Felix Mendelssohn in zijn oratorium Elias.
Via Elia voorzegt God dat Achab en Izebel een gruwelijke dood zullen sterven. De honden zullen het bloed van Achab likken. Wat de koningin betreft: “De honden zullen Izebel opvreten onder de stadsmuur van Jizreël”. De kinderen van Achab en Izebel zal het niet beter vergaan: wie van hen sterft in de stad zal door de honden worden opgevreten, en wie van hen op het land aan zijn einde komt zal door de vogels worden geconsumeerd. Inderdaad raakt Achab in een oorlog tegen Aram zwaargewond, en hij bloedt hevig (1 Koningen 22). Als zijn strijdwagen wordt schoongespoeld, drinken de honden het bloed dat daaruit druipt. Het einde van Izebel wordt verhaald in 2 Koningen 9. Nadat zij diverse opvolgers van Achab heeft overleefd, krijgt zij te maken met koning Jehu. Deze heeft de goddelijke opdracht gekregen de hele familie van Achab uit te roeien. Als hij bij het paleis arriveert om zijn missie uit te voeren, maakt Izebel zich uitdagend op. Ze spreekt hem aan als koningsmoordenaar, omdat hij Joram, aangetrouwde familie van Achab en Izebel, uit de weg heeft geruimd. Daarop laat Jehu de oude koningin door het raam naar beneden werpen, waarna haar lichaam door de honden wordt opgepeuzeld. Al deze verhalen zondigen weliswaar tegen de humane gevoeligheid, maar ze laten niet na een onvergetelijke indruk te maken.
Spreek je uit!
Protesteren heeft niet altijd succes. Het ziet ernaar uit dat de A27 zal worden verbreed, ondanks de protesten van omwonenden uit Lunetten en heel Utrecht. In andere gevallen, zoals dat van de Catharinakerk, heeft protest de gewenste uitkomst. Of het resultaat ligt in het midden: koning Achab had eerst berouw van zijn misstap, maar later ging hij opnieuw in de fout. Hoe dan ook is het van belang dat je je uitspreekt, dat je laat zien waarvoor je staat. Protest laat de lucht opklaren.
Dr. Rijk Schipper is classicus en theoloog
